Sander Kooistra

Herschrijf het Bijbelverhaal van De Verloren Zoon. Dat was de opdracht van een schrijfwedstrijd, georganiseerd door het Nederlands Bijbelgenootschap in samenwerking met het NRC Handelsblad. Onlangs is de winnaar bekend gemaakt in de krant, en die winnaar ben ik.

De jury die mijn verhaal heeft uitgekozen bestond uit Jan Siebelink, Marjoleine de Vos en Sybolt Noorda. Ik voel me Officieel Goedgekeurd.

Mijn verhaal verschijnt nu in een bundel van uitgeverij Podium, getiteld De Karavaan, Tien verhalen uit de Bijbel opnieuw verteld. Ik ben nog steeds verbaasd als ik mijn naam daar zie staan op de omslag, in een bijzonder rijtje.

Het verhaal (getiteld Verloren) zal ik niet op mijn weblog zetten. Wel kan ik iets vertellen over de manier waarop het tot stand is gekomen.

Ik ben Nederlands Hervormd opgevoed, maar een groot succes was mijn introductie in het geloof niet.

Op een dag kwam de dominee met mijn moeder praten. Was het haar niet opgevallen dat ik altijd zo snel terug was van Zondagsschool? Moeder keek verbaasd naar mij. Nou nee, zei ze.
Dat klopte. Ik maakte altijd een hele lange omweg terug naar huis, als ik weer eens uit de les was weggelopen. De dominee begreep daar geen jota van. Hij loopt zelfs weg bij het verhaal van Jozef, baste hij, terwijl de knaap best weet dat het goed afloopt.

Ik was geen Jan Wolkers, die thuis de Tale Kanaäns met de paplepel kreeg ingegoten, en genoot van de ruige verhalen. De gruizelige hardheid van de mensen die het Oude Testament bevolken, de moordpartijen, het gebrek aan mededogen bezorgden mij nachtmerries.

Vijftig jaar verder, sadder and wiser, kijk ik anders tegen de Bijbel aan. Toch is het gevoel uit mijn jeugd nooit helemaal verdwenen. Het idee dat je een Bijbelverhaal zou kunnen herschrijven! Dat deed me denken aan een jongen die niet kon verdragen hoe Jozef door zijn oudere broers in de put werd gegooid. Voor die jongen wilde ik schrijven.

Nou was voor dat plichtwerk het verhaal van de Verloren Zoon gekozen. Een parabel. Een verhaal met een overduidelijke boodschap.

Heel in het kort: de jongste zoon van een boer eist zijn erfdeel op, en vertrekt met het geld naar het buitenland, waar hij het verspilt aan drank en hoeren. Berooid en berouwvol keert hij terug, en wordt door zijn vader weer in genade aangenomen. Vader laat zelfs het gemeste kalf slachten ter ere van de teruggekeerde zoon. De oudere broer vindt die festiviteiten overdreven, hijzelf kreeg nog niet eens een geitje toen hij wat te vieren had met zijn vrienden. Vader wijst hem terecht: we moeten heel erg blij zijn dat deze afgedwaalde figuur is teruggekeerd in onze kudde. (Lucas 15, vers 11 tot 32, of kijk op Wikipedia).     

Ik heb dit altijd een vervelend verhaal gevonden, met bordkartonnen karakters en een irritante kerkpolitieke boodschap. Er zit geen personage in dat me raakt. De enige waar ik iets voor voelde was het kalfje, het arme dier dat geslacht wordt om de feestvreugde te verhogen. Te weinig basis om een verhaal op te bouwen.

Ik bekeek het schilderij dat Rembrandt maakte over de Verloren Zoon, een lijzig werk. Hij heeft over dat thema ook een paar etsen gemaakt, en een briljante pentekening, waarop een jongen meewarig staat te kijken naar het toneelstuk dat vader en zoon voor hem opvoeren.

Kijkend naar de lijnen van Rembrandt, het onvoorstelbare gemak waarmee hij personages neerzet met al hun emoties, ging bij mij een lichtje branden. Alleen maar mannen in beeld. Waar is de moeder? Waarom komt de moeder in dit hele verhaal niet voor?

Ik heb het verhaal van de Verloren Zoon herschreven vanuit het perspectief van de moeder, en haar de gevoeligheid gegeven van de kleine jongen in mijzelf. Ze is een vrouw die de hardheid van het leven nauwelijks kan verdragen. De jongste zoon is haar oogappel, ze zou hem willen beschermen tegen alle kwaad. Maar hij scheurt zich van haar los, en trekt de wereld in.

Kun je als man op geloofwaardige wijze de stem van een vrouw laten klinken? In dit geval wel, denk ik, omdat de vrouw een gevoel belichaamt dat ik van binnenuit ken. Maar ik vind het niet makkelijk om het verhaal voor te lezen.

Het kalfje speelt een belangrijke rol in mijn versie. Hoe dat precies zit kan ik niet uitleggen. Je legt een paar puzzelstukjes neer, en opeens ontstaat een verband waar je nooit aan had gedacht. Als schrijver zit je verbaasd te staren naar het resultaat. Het is je eigen werk, maar het lijkt soms alsof het door een Onzichtbare Hand wordt geschikt in een ordening die vele malen meer betekenis heeft dan je er ooit zelf in had kunnen leggen.

Reageren? Stuur een mailtje naar sanderkooistra@gmail.com

De verhalenbundel De Karavaan kost 15 euro. Wil je een exemplaar bestellen, dan kan dat via de boekhandel (steun de goeie boekhandel bij jou in de buurt!), of via de volgende link naar Bol.com.