Sander Kooistra

Kiezen wij de verhalen uit die we willen vertellen? Soms krijg je het gevoel dat er meer aan de hand is.

Het materiaal ligt voor het oprapen, denk je misschien. Maar veel schrijvers hebben er een dagtaak aan om nieuwe ideeën te verzamelen. Elias Canetti ging elke dag in een koffiehuis zitten om mensen te bekijken. Wat ze zeiden, hoe ze gingen zitten, hoe ze hun jas ophingen. ‘Ik heb elke dag een aantal gezichten nodig die ik nog niet ken,’ zei hij.

Je hebt schrijvers die dag en nacht een notitieboekje in de buurt houden en een geslepen potlood, zodat elk snippertje van een aanzetje tot een idee genoteerd kan worden. Anderen hebben naast hun bureau een doos staan waar ze kranteberichten ingooien, opmerkelijke foto’s, ansichtkaarten. Komt er een moment dat een nieuw thema gevonden moet worden, dan spit je het verzamelde materiaal door, schift en associeert tot er een idee opborrelt.

Dat kan een briljante ingeving zijn, maar het blijft nooit bij 1 idee. Zelfs de simpelste plot heeft allerlei aanvullende stoffering nodig, er moet nog een plek van handeling worden verzonnen, bijfiguren blijken onontkoombaar, je begint te zoeken naar een toon die bij het verhaal past.
Terwijl je zo bezig bent met een handvol ideeën tegelijk, gebeurt er soms een klein wondertje: opeens springen alle losse gedachten in het gelid, er ontstaat een raamwerk waar ze in passen. Misschien weet je nog niet waar het verhaal over gaat, maar de structuur voelt al behoorlijk solide. Er is een nieuw verhaal geboren. Jammer eigenlijk, dat je vervolgens nog weken maanden jaren bezig bent om deze veelbelovende jongeling uit te schrijven, bij te schaven, fijn te slijpen tot het echt goed is.

Op het moment dat die losse componenten ineens samenballen tot de kern van een verhaal, voel je een soort oerkracht aan het werk. Voor
Renate Dorrestein staat dan ook vast, dat verhalen rondzwerven door het universum tot ze de juiste schrijver vinden. Elk verhaal zoekt “precies de persoon die over voldoende betrokkenheid beschikt om het net zo lang met het bewuste verhaal uit te houden totdat het, glanzend opgewreven, aan de wereld gepresenteerd kan worden. Andere verhalen gaan weer op zoek naar andere vertellers. Er zijn verhalen waar ik beslist geen geduld mee zou hebben, en zij niet met mij. Maar zij vinden altijd iemand.”

De schrijver heeft een beer gevangen, en is hem nu aan het temmen. Denkt hij. In werkelijkheid houdt de beer hem aan een touwtje. Helemaal geloven kan ik het niet. Maar het is een mooi verhaal.

citaat Canetti: uit een recensie van Hans Renders in Het Parool 14 januari 09.
citaat Renate Dorrestein: uit Het geheim van de schrijver, pag 54.
Foto: Werk van de Engelse kunstenares Janice Thwaites