Sander Kooistra

Vier lezingen hield Gerard Reve in 1985 op de Universiteit van Leiden. Ze vormen tezamen een dun boekje. Een belangrijk deel van de 88 pagina’ s wordt ingenomen door de eerste lezing, waar Reve op onnavolgbare wijze het R.K. geloof naar zijn hand zet. Resteert een handvol bladzijden over het schrijversvak, waarin Reve een eigen literaire theorie ontvouwt,  De Vier Zuilen Van Het Proza.

Twee daarvan, Conceptie en Stijl noemt hij Onvrije Zuilen, “omdat ik meen dat ze gegeven zijn, en niet door arbeid of vlijt verworven kunnen worden.” Je hebt ideeën, en een eigen stijl, of je hebt ze niet, en dan kan je het gevoeglijk schudden, schrijver zijnde. Gelukkig bestaan er ook nog twee Vrije Zuilen, Compositie en Woordgebruik, die je wel degelijk kunt leren hanteren.
Twaalf geboden op het gebied van de Compositie onderscheidt de Volksschrijver, geboden “die men, volgens mij, nooit mag hopen straffeloos te kunnen overtreden.” Zoals de Onbruikbaarheid van de Werkelijkheid, en Het Verbod van het Onverwachte.

Interessant wordt het – naar mijn bescheiden mening – pas waar deze Grootmeester van de Ironie de samenstellende delen van het ironisch schrijven ontleedt. Vergroting Door Verkleining, bijvoorbeeld. “Het fenomeen, volgens hetwelk het eenzame ons veel meer boeit dan het in een groep opgaande; dat de enkeling interessanter is dan de massa; dat het kleine, zwakke, machteloze en schijnbaar onbelangrijke ons diepste medeleven kan oproepen; ”

Deze beschouwing mondt uit in een alinea die voor mij het hoogtepunt is van dit boekje:

“Waarom grijpt van Ruysdael een pretentieloos schilderij ons zo aan, dat als enig levend wezen een koe uitbeeldt die in de late namiddagzon uit een sloot staat te drinken? Hoe kan het dat dit tafereel voor ons de duiding schijnt in te houden van de gehele schepping en van het lot der mensheid? En zulks, zonder dat wij die duiding onder woorden kunnen brengen? Want als men mij vraagt:  ‘Wat precies betekent dat schilderij voor jou?’, dan moet ik antwoorden: ‘Dat weet ik niet’. Maar als men mij vraagt:  ‘Hoeveel betekent dat schilderij voor je?’, dan kan ik antwoorden: ‘Alles.’ ”

Daar valt even een bres in de verdedigingswal waar deze man zijn leven lang aan heeft gebouwd. Even een glimp van het leven achter de Muur van Taal die de rest van de mensheid veilig buiten moest houden.

Dit boekje is vooral bestemd voor lezers, niet zozeer voor schrijvers. Lees Tragiek Versterkt Door Humor, Vrijheid Uit Noodlot, en niet te vergeten Weder en Wind. Begeef je voor even in dit universum van de kalme wanhoop, en dan snel weer terug naar de gewone mensenwereld, waar ‘zou ‘ geschreven mag worden voor ‘zoude’,  ‘weer’ voor ‘weder’, en je een eigen manier moet vinden om jouw existentiële vragen verwoord te krijgen.

De eerste druk van Zelf Schrijver Worden is via diverse antiquaren te koop voor prijzen rond de 50 euro. De tweede druk (met als een extraatje nog een paginaatje Voorwoord) doet ongeveer 15 euro.

Gerard Reve
Zelf schrijver worden
SDU 1985
ISBN 90 12 08 24 20