Sander Kooistra

The Art of Fiction is een van de eerste boeken over Creative Writing ooit geschreven, en geldt nog steeds als het beste boek op dat gebied. John Gardner was een grondlegger van het vak in de Verenigde Staten, een productieve schrijver van romans en essays, die als docent de goeroe werd van een nieuwe generatie.  Raymond Carver is een van de velen die Creative Writing 101 (de beginnerscursus) volgden bij Gardner, in 1957.

Er is iets merkwaardigs aan de hand met dit boek. Het is bloedserieus, veeleisend, autoritair, het zit vol met bindende voorschriften en legt de vinger graag op alles wat fout en ontoelaatbaar is (common errors). Het boek ligt de beginnende schrijver als een baksteen op de maag. En toch werkt het ongelofelijk inspirerend.

Ik heb een oude druk van dit boek op de kop getikt, ergens halverwege de jaren 80. Het was een exemplaar, dat – geloof het of niet – nog moest worden opengesneden. Elk katern was een pakje, dat ik  met een pennemes openzaagde. Ik herinner me de honger waarmee ik de hoofdstukken in me opnam, op weg naar het volgende katern, mes in de aanslag.

Wat is de kracht van dit boek? De aandacht voor ambachtelijk vakmanschap, om te beginnen. Je kan hooggestemde verhalen houden over de diepere betekenis van literatuur, maar een verhaal moet wel gewoon worden opgeschreven. Gardner laat zien hoe een schrijver de verschillende elementen van het verhaal in elkaar sleutelt met de precisie van een horlogemaker, om uiteindelijk het juiste effect bij de lezer te veroorzaken.

Het cruciale concept in The Art of Fiction is the fictional dream. De lezer moet kunnen geloven in de wereld die het verhaal hem voorspiegelt, hoe merkwaardig of verwrongen ook.  Een schrijver die de fictional dream niet in stand weet te houden, raakt zijn lezer kwijt. Daarom wordt Gardner ziek van fouten:  alles wat de  lezer uit zijn droom haalt is dodelijk voor de literatuur. Onvergeeflijk, want de literatuur ( ‘concrete philosophy‘ ) is een van de mooiste dingen die we hebben: ‘Somehow the endlessly recombining elements that make up works of fiction have their roots hooked, it seems, into the universe, or at least into the hearts of human beings.‘

Hier belanden we bij het geheim van dit boek. Gardner is niet zo maar een liefhebber van romans, verhalen, vertellingen. Hij is eraan verslingerd.  Brandende liefde, waar alles voor moet wijken.  Ga geen literatuur schrijven, zegt elke bladzij van dit boek, als je niet dezelfde hartstocht voelt.

The Art of Fiction is een aanrader voor iedereen die literaire verhalen of romans wil schrijven, en die voldoende houvast heeft om zich niet weg te laten blazen. Het is sinds kort vertaald in het Nederlands. Ik vind het juist prettig om dit boek in het Engels te lezen omdat het daardoor minder interfereert met mijn schrijfwerk, maar daarover kunnen we van mening verschillen.

John Gardner stierf na een ongeluk met zijn motorfiets in 1982, net geen vijftig jaar oud.

Wiredforbooks biedt een zeldzaam interview met Gardner uit 1981,  (onder andere over zijn naamgenoot, de auteur van  James Bond )

Zoek dit boek tweedehands bij boekwinkeltjes.nl

Bestel de Nederlandse vertaling bij Bol.com