De wil en de weg
Jan Brokken (1949) is een meester op vele literaire wapens. Hij heeft journalistiek werk geschreven, non-fictie, korte verhalen, romans. In elk van die genres leverde hij bijzondere prestaties. Zijn bundel interviews Met Musici (1987) staat op mijn plankje meest geliefde boeken. Onlangs verscheen een nieuw boek van Brokken, In het huis van de dichter (over het tomeloze leven van de concertpianist Youri Egorov) , geen journalistiek portret, geen roman, maar iets er tussen in – en zeer de moeite waard.
Jan Brokken schreef een boek ‘over het schrijven van romans en verhalen’, geïnspireerd door de jonge deelnemers aan een schrijfcursus. En jawel, ook daar maakt hij iets moois van.
De wil en de weg is geen traditionele handleiding in het schrijven van fictie, ook al komen alle belangrijke onderwerpen vrij systematisch aan de orde. Brokken heeft een bijzondere vorm gekozen: een korte, persoonlijke beschouwing per thema. 38 kleine essaytjes. Hoe je manuscript er uit moet zien (vlekkeloos, zegt deze perfectionist). Over personages, de toon van het verhaal, het begin en de slotscène, over beeldspraak.
En niet te vergeten over de komma. ‘De komma is een draaipunt, kan plotseling voor een verrassing zorgen, een schok, een glimlach, en is daardoor een godsgeschenk voor stilisten. (….) Zonder komma’s zou een tekst even duf zijn als de wereld zelf, met komma’s kan een tekst de lezer van de ene naar de andere verbazing voeren.’
Brokken ziet de komma als een fijnzinnig instrument van schrijvers met een ironische blik. Ik deel zijn enthousiasme niet, murw gebeukt als ik ben door de overvloed aan humorloze komma’ s die ons domineestaaltje pleegt te teisteren. Maar wat ik precies vind van dit leesteken weet ik nu beter dan ooit, omdat Brokken met veel plezier zijn eigen mening op tafel werpt. Heerlijk om het volkomen oneens te wezen met iemand die zo houdt van de literatuur, en daar zo meeslepend over weet te vertellen.
De geslepen schrijfstijl van Jan Brokken, en de opeenvolging van korte beschouwingen, veroorzaken na 15, 20 onderwerpjes wel enige overbelasting bij de lezer. Dit is een boek om langzaam te lezen, en weer eens op te pikken als je wat gevorderd bent in je eigen schrijfwerk. Dan hakt zo’n stuk als Het spoorboekje van gevoelens – over het schrappen er pas echt in. Of nog erger De vlam erin – over het herschrijven. Aj, wat is het waar, die beschouwing, en wat doet het pijn om dat te accepteren: ‘De kunst van het schrijven bestaat voor negentig procent uit de wil en het vermogen tot herschrijven’.
De wil en de weg is veruit het beste boek dat in ons taalgebied is verschenen over het schrijven van literatuur. Het is geen handleiding, maar iets veel beters: een persoonlijke visie op alles wat je als beginnend schrijver (en trouwens ook als routinier) tegenkomt. Een boek om op je bureau te zetten, tussen de Van Dale en de computer, en snel even open te slaan als je zit met een schrijfprobleem. Wedden dat het werkt?
Jan Brokken – De wil en de weg
Schrijfbibliotheek – Uitgeverij Augustus 2006
ISBN 9789045700991
Een mooi interview met Jan Brokken, door Annemiek Neefjes, op Literatuurplein.
Een verhaal van mijn hand is opgenomen in de bundel De Karavaan.
Zie mijn post