Sander Kooistra

Een vriend kwam op bezoek bij James Joyce, en trof de grote schrijver in wanhoop over zijn schrijfbureau gebogen.

– James, wat is er?, vroeg de vriend. Iets met je werk?

Joyce gromde. Natuurlijk was het iets met zijn werk.

– Hoeveel woorden heb je vandaag geschreven?, drong de vriend aan.

– Zeven, zei Joyce.

– Zeven? Maar James, voor jouw doen is dat goed!

–Misschien wel, zei Joyce. Maar ik weet niet in welke volgorde ik ze moet zetten.

Aardige anecdote. Te mooi om waar te zijn. Vooral die punch line. Al schreef  Joyce langzaam, en schijnt hij een keer gezegd te hebben dat drie goed gelukte regels een mooi resultaat was na een dag werken.

Hoeveel kunnen we schrijven per dag?

Graham Greene had zichzelf verplicht elke dag 500 woorden op te leveren.  Was die klus geklaard, dan ging hij de straat op om de vrouwen van Havana te bekijken.

Hemingway hield op een kartonnetje bij hoeveel woorden hij geschreven had. De interviewers van Paris Review zagen  de volgende reeks op het kartonnetje staan: 450, 575, 462, 1250, 512. Soms schreef hij extra lang door, zodat hij de volgende dag met een gerust hart kon gaan vissen op zee.

Er zijn schrijvers met hogere scores, waarbij opmerkelijk vaak het mooie ronde getal wordt genoemd van 1000 woorden. Een schrijver als Kees ‘t Hart heeft die 1000 woorden per dag als streefgetal. Margriet de Moor komt daar niet altijd aan toe: ‘per dag schrijf ik hoogstens twee pagina’s, dat is voor mij veel.’  (Hoogstens 1000 woorden, kortom).  Hella Haasse heeft een gemiddelde van 1000, maar haalt soms meer: ‘ Als ik drie bladzijden per dag schrijf heb ik de neiging mezelf te trakteren.’

L.H. Wiener is een schrijver van stemmingen: ‘Normaal dwing ik vijfhonderd goeie woorden af in een sessie van vier of vijf uur. Maar als ik het gevoel heb dat ik de goede vorm gevonden heb en het ga winnen van de chaos, dan haal ik per dag gemakkelijk vijftienhonderd of tweeduizend woorden.’

De stemming van de schrijver kan drastisch verbeteren, wanneer het slot van een boek nadert. Tom Lanoye over Kartonnen Dozen: ‘Ik schreef op het laatst soms twee- tot drieduizend woorden per dag, dat is erg veel, maar het zijn vaak de beste stukken, omdat ik toen echt volledig binnen mijn eigen grammatica zat.’

Stephen King is een echt schrijfbeest, met een dagelijks rantsoen van 2000 woorden. Soms staan ze binnen twee uur op papier (!), op een mindere dag  zit hij tot na het avondeten aan de tekst te kloten.

Wat betekent zo’n schrijftempo? Een stevige roman telt 120.000 woorden (er zijn er ook van 80.000). Met 500 woorden per dag heb je in negen maanden een fors boek geproduceerd. Bij 1000 woorden per dag zou je in theorie twee romans per jaar kunnen schrijven.

Dat lukt alleen auteurs die seriewerk produceren, zoals vroeger de hardboiled romannetjes. Want we stellen eisen aan onze teksten, eenmaal gereed met de eerste versie begint een lang en moeizaam proces van herlezen en herschrijven. Wanneer je 2000 woorden per dag schrijft, maar elke pagina 8 keer over moet doen, schiet het nog niet op.

Stephen King is zo ongelofelijk productief door een  hele strikte werkwijze: na de eerste versie (gereed in drie maanden) maakt hij een tweede, die ongeveer 10% korter moet zijn. En dan kan het geheel naar de drukker.

Met 500 woorden per dag zit Graham Greene niet aan de top van de dagelijkse productie. Maar gezien de omvang van zijn gepubliceerde werk (romans, korte verhalen, toneelstukken) hoefde hij weinig te herschrijven. Als die 500 woorden in 1 klap goed zijn, is dat een bijzonder hoog tempo! Thomas Rosenboom werkte op die manier aan De nieuwe man: ‘ Ik schreef iedere dag een pagina, net zo lang tot hij goed was. Als je dat een jaar doet heb je 365 pagina’ s. ‘
Merk op dat een echte schrijver ook op zon- en feestdagen gewoon aan de arbeid gaat. Kijk, zo maak je tempo.

Citaten van Margriet de Moor, Thomas Rosenboom en Tom Lanoye uit het boek De kunst van het schrijven van Kees ‘t Hart.

Citaat van L.H.Wiener uit de leuke interviewreeks Zie de Schrijvers Werken, in het NRC Handelsblad.

De anecdote over Joyce heb ik geplukt uit Stephen Kings Over leven en schrijven, (en een beetje aangepast).