Schrijvers worden geboren
Kun je leren om literatuur te schrijven? Ja, zei ik in een vorige post, want schrijven is in de eerste plaats een ambacht. Een ambacht kan je leren. Ambachtelijke kennis kan in stukjes worden geknipt en overgedragen. Zo maak je schrijvers. Toch?
De meest befaamde instelling van het Creatief Schrijven is de Writers Workshop van de Universiteit van Iowa. In de jaren 70 van de vorige eeuw kon je daar schrijfles krijgen van Raymond Carver en John Cheever tegelijk. Deze opleiding zegt zelf op zijn website: het feit dat wij zoveel gelauwerde schrijvers hebben opgeleverd heeft volgens ons vooral te maken met hun bagage, met wat ze meebrachten naar de opleiding, en niet zozeer met wat ze van ons hebben opgestoken. It is our conviction that writing cannot be taught, but that writers can be encouraged.
Veel schrijvers delen die mening: schrijven kun je niet leren op een cursus, uit een boek, op basis van een handleiding. Een standpunt dat welsprekend werd uiteengezet door Gerard Reve, in de lezingenreeks uitgegeven als Zelf schrijver worden. De titel is een typisch Reviaanse manier om te zeggen: Je kunt alleen schrijver worden, wanneer je al schrijver bent.
Om te beginnen heb je een bepaalde set karaktereigenschappen, een state of mind nodig om te kiezen voor de zeer indirecte vorm van communicatie die schrijven nu eenmaal is (zie mijn eerdere post over Orwell’s essay Why I Write,).
Wie via die indirecte weg iets van betekenis wil zeggen, maakt het zichzelf extra moeilijk. Gerrit Komrij heeft fraai omschreven hoe literatuur tot stand komt: onder hoge druk. Je moet als schrijver een grote urgentie voelen om iets te formuleren. Die druk kan je niet zomaar laten wegvloeien, dan krijg je spanningsloze flut. Je moet op zoek naar precies de juiste formulering, die recht doet aan je gevoel of aan je gedachte. Herformuleren, schrappen, herschrijven, dat geeft veel strijd en frustratie, en daar moet je tegen kunnen. Het lijstje met eigenschappen dat Orwell noemde (goed tegen eenzaamheid kunnen, a facility with words, de neiging een eigen wereld van woorden op te bouwen) moeten worden uitgebreid: geduld, doorzettingsvermogen, om kunnen gaan met frustratie.
Deze basale eigenschappen kan je maar in beperkte mate aanleren of trainen, en je kunt ze in ieder geval niet verwerven via een schrijfcursus. Elke generatie telt een aantal zielen met de juiste combinatie van eigenschappen, for better or worse, en een deel daarvan gaat literatuur schrijven. Dit zijn mensen die misschien wel anders zouden willen, maar niet anders kunnen. Schrijvers worden niet gemaakt, ze worden geboren.
De foto is afkomstig uit The Incredible Shrinking Man, een succesvolle B-film uit de jaren vijftig.