Sander Kooistra

In mijn studententijd (‘opa, vertel nog eens van de Flintstones’) hadden we nog geen computers. Wij typten de stukjes voor ons studentenblaadje gewoon akoestisch op de typemachines in het ASVA-kantoor. Daar stond een bont assortiment gereed, van kleine handzame Remingtons tot grote dreunende Olympia’s.
Op een avond zaten we daar met vijf redacteuren op een rijtje te typen, toen de jongen links van mij opeens zijn armen in de lucht gooide, naar het plafond riep: Ik kan het niet. Ik kan het niet, en vervolgens zijn gezicht met zo’n klap in de toetsen begroef, dat alle hamertjes in een niet meer te ontwarren kluwen tegen de rol aan kwamen staan.

Later is het toch nog goed gekomen met deze schrijver. Want frustratie, hoe diep ook, is iets van het moment. Wacht een paar minuten, schop eens tegen de papiermand aan, ga een stomme boodschap doen in een treurige supermarkt, bel UPC om je abonnement op te zeggen en leg na vier minuten vruchteloos wachten de telefoon neer. Zet een kopje thee, ga weer aan de schrijftafel zitten. En kijk, zo groot is het probleem nou ook weer niet. Sterker nog, er is een simpele oplossing voor.

Als ik een journalistiek stuk moet schrijven kan ik razendsnel werken. Want in dat vak weet ik heel goed wat ik moet doen met weerstand. Ik heb een regel getypt, en die wringt:
De handel in tweedehands auto’s is een veel nettere markt, veel beter gereguleerd dan de kunstmarkt.
Jakkes, wat een lelijke zin, met die herhaling van veel en van markt. Wat ik wil zeggen staat er wel, maar dat kan niet in deze vorm.
De handel in tweedehands auto’s is een wonder van regulering en legitimiteit vergeleken met de kunstmarkt.
Probleem opgelost. Volgende regel.

Als journalist weet ik dat weerstand een signaal is waar ik onmiddellijk op moet reageren. Gooi die zin om, haal dat stomme woord eruit, en als het dan nog niet goed is: schrap de hele alinea.

Nou schrijf ik tegenwoordig ook literaire verhalen. Al schrijvend voel ik weerstand. Veel zwaarder dan ik ooit als journalist ben tegengekomen. Veel fundamenteler. Er zijn momenten dat ik mijn gezicht in het toetsenbord zou willen begraven, of iets roepen naar het plafond.

Luke Kennard, schrijver van de maffe dichtbundel The Solex Brothers, werd gevraagd of het schrijven makkelijker wordt naarmate je het langer doet.
“Het voelt altijd alsof ik opnieuw moet beginnen,”zegt hij, “alsof ik alles weer moet leren dat ik dacht onder de knie te hebben. Sometimes I just sit there screaming into my hands.”

Literatuur schrijven is leven met frustratie. Maak je geen illusies, je komt er niet vanaf, en wennen doet het nooit.