Sander Kooistra

Ik heb er jaren over gedaan voor ik literatuur durfde te schrijven. Misschien was het wat sneller gegaan, als iemand mij een paar tips had gegeven. Niet over vertelperspectief of foutief gebruik van de Aanvoegende Wijs ( ‘Laat me niet lachen!’). Geen technobabbel, geen academische schrijfwijzers. Een paar recht door zee opmerkingen over het schrijfproces en de psychologie van het schrijven, daar had ik meer aan gehad.

Dit is mijn top-5 voor iedereen die begint met schrijven.

1. Jouw voornaamste taak als schrijver is een wereld scheppen die er nog niet was. Je bent een God, ook in minder diepgaande momenten.
Zodra je begint te schrijven vouw je een wereld open. Je bouwt aan een ruimte waarin je personages zich kunnen bewegen. Elke zin die volgt maakt die wereld groter, of voller, of meer gedetailleerd, en hopelijk onweerstaanbaar voor je lezers.
Vergeet alle theorie over structuur en stijl, concentreer je op de wereld die je wilt laten ontstaan. Gaat het over de jaren vijftig, blijf dan schrijven tot de stank van doorgekookte spruitjes van je bladzijden walmt. Wil je een wereld laten zien door de ogen van je hoofdpersoon? Kruip in zijn huid en schrijf blokken vol met zijn verknipte observaties.

2. Schrijf je eigen verhaal, in je favoriete genre, maar niet over jezelf. Vermoeiend personage, jezelf.

3. Zoek dagen en tijden dat je kunt schrijven, reserveer die, en verdedig ze met hand en tand. Ook tegen je eigen onlust.

Eindelijk tijd, maar het schrijven lukt niet best. Je wilt iets moois maken, maar de eerste probeersels liggen zwaar op je maag. Dan is het een aardig excuus dat je aanwezigheid elders dringend vereist is. Trap er niet in, houd je schrijftijd vrij. Blijf bezig met je verhaal, zoek een andere scene om aan te werken.
Je moet een begin kunnen maken met het scheppen van je wereld. Na een tijdje, als je over het point of no return heen bent, kan je misschien de teugels laten vieren. Dan heeft je boek zijn plaats veroverd.

4. Denk op de lange termijn. Er zijn full-time schrijvers die er in slagen elke dag 1 pagina goeie tekst te schrijven, 450 woorden. Dan heb je na een jaar een pakket van pak-hem-beet 300 A4tjes, 120.000 woorden. Een stevig boek.
Maar je moet ook nog geld verdienen, neem ik aan. Er zijn feestjes waar je niet mag ontbreken, en dagen dat je hondsberoerd in bed ligt.
Ben jij van plan om een complete roman te schrijven? Reken dan op minimaal twee jaar schrijfwerk. Ergens in 2011 ga je het manuscript inleveren bij een uitgever. Hou je dat vol, zo lang werken aan 1 project? Begin anders op kleinere schaal, pak een lekker vet klein themaatje en maak er een verhaal over, of een novelle. Een ervaren full-prof als Tobias Wolff schrijft een kort verhaal in zes weken. Laten we dat eens verdubbelen. Neem drie maanden de tijd om een verhaal te schrijven.

5. Behandel je eigen teksten streng, rechtvaardig, maar vooral liefdevol. Al die briljante zinnen en die hermetische paragrafen van de grote schrijvers zijn hun leven begonnen als probeersels, halve gedachten, geplaagd door verkeerde woorden en een haperend ritme.
Om uit te komen bij een briljante zin zal je toch eerst wat minder mooie zinnen moeten maken om de gedachten te ordenen. Elke zin die je schrijft, hoe fout of onaantrekkelijk ook, brengt je een stapje dichter bij de prachtzin die je voor ogen zweeft. Klopt-ie niet, herschrijf. Is-ie lelijk, probeer het eens anders. En dan nog een keer. En dan nog een keer. Kijk, nou beginnen we in de buurt te komen.