Sander Kooistra

Een vriend vestigde mijn aandacht op een bundeltje verhalen van Ernest Hemingway, getiteld A Moveable Feast. Herinneringen aan de eerste moeizame jaren als beginnend schrijver in Parijs, toen Hemingway 25 was. In de bundel vinden we deze passage (zie onderaan deze post voor een vertaling):

“It was wonderful to walk down the long flights of stairs knowing that I’d had good luck working. I always worked until I had something done and I always stopped when I knew what was going to happen next. That way I could be sure of going on the next day. But sometimes when I was starting a new story and I could not get it going, I would sit in front of the fire and squeeze the peel of the little oranges into the edge of the flame and watch the sputter of blue that they made. I would stand and look out over the roofs of Paris and think, ‘Do not worry. You have always written before and you will write now. All you have to do is write one true sentence. Write the truest sentence that you know.’ So finally I would write one true sentence, and then go on from there. . . . If I started to write elaborately . . . I found that I could cut that scrollwork or ornament out and throw it away and start with the first true simple declarative sentence I had written. Up in that room I decided that I would write one story about each thing that I knew about. I was trying to do this all the time I was writing, and it was good and severe discipline.”

Is dat schrijfadvies, of niet?
Hemingway was een van mijn literaire helden toen ik jong was, maar de liefde is bekoeld. Ik kan zijn romans niet meer lezen (met uitzondering misschien van The Old Man and the Sea). Van de korte verhalen blijft meer over, vooral de verhalen waarin de poseur in Hemingway minder kans krijgt om zich te laten gelden.

Kijk naar dit stukje uit A Moveable Feast. Er staan zinnen in die ik geloof. Over die sinaasappelschillen, bijvoorbeeld. De manier waarop hij zichzelf gerust probeert te stellen: nou zit je vast, maar je gaat door met schrijven.
En dan krijgen we zinnen die niet goed voelen. ‘Schrijf de meest ware zin die je kent.’ Dat is theorie. Dat is geen praktijk. Dat zeg je als schrijver niet tegen jezelf.

Twijfels heb ik ook over het besluit ‘dat ik 1 verhaal ging schrijven over alles waar ik wat van af wist’. Dat zou je kunnen denken, als beginnend schrijver. Maar het is geen richtinggevend principe als je aan het werk bent. Ik houd het gevoel dat hij dit soort theoretische uitgangspunten achteraf bedacht heeft.

A Moveable Feast verscheen postuum, geredigeerd (Hemingways kleinzoon zegt: verminkt) door zijn echtgenote. De bundel is berucht door de ontluisterende manier waarop schrijvers als Gertrude Stein en Scott Fitzgerald worden geportretteerd. Hemingway kon het slecht verkroppen dat ze hem geholpen hadden om een uitgever te vinden en geld te verdienen. Een naar karaktertrekje, volgens sommige recensenten het definitieve bewijs dat Hemingway een harteloze klootzak was.

Als getuige a décharge kunnen een paar korte verhalen dienen. The Short Happy Life of Francis McComber, bijvoorbeeld, een machoverhaal (maar midden in de roos, no pun intended). Snows of the Kilimanjaro. En torenhoog boven alle andere verhalen uitstekend: Hills Like White Elephants. Zoek dat verhaal op. Zoiets kan niet worden geschreven door een macho, en niet door een man zonder hart.

Vertaling van het citaat:

“Het was geweldig om de lange trappen af te lopen in de wetenschap dat ik geluk had gehad met het werk. Ik werkte altijd tot ik iets af had, en ik stopte altijd wanneer ik wist wat er daarna ging gebeuren. Zo was ik er zeker van dat ik de volgende dag verder kon. Maar soms, als ik begon met een nieuw verhaal en het niet op gang kreeg, ging ik voor de open haard zitten en kneep in stukken sinaasappelschil vlak bij de vlam en keek naar de blauwe spatten die ze maakten. Ik ging staan en keek uit over de daken van Parijs, en dacht:’ Maak je niet ongerust. Je hebt altijd geschreven hiervoor, en je gaat nu schrijven. Het enige wat je te doen staat is 1 ware zin opschrijven. Schrijf de meest ware zin die je kent.’ Dus tenslotte schreef ik 1 ware zin, en ging van daaruit verder.
Als ik omslachtig begon te schrijven, ontdekte ik dat ik te gedetailleerde passages en versieringen eruit kon halen en weggooien, en beginnen met de eerste ware simpele verklarende zin die ik geschreven had. Daarboven in die kamer besloot ik dat ik 1 verhaal ging schrijven over alles waar ik wat van af wist. Ik probeerde dat altijd te doen als ik aan het schrijven was, een goede en strenge discipline.”