Sander Kooistra

Een vriend ging dood. Mijn leven kwam stil te staan.

Vanuit die stilstand heb ik ergens in de afgelopen maanden, niet eens bewust, een wissel omgezet. Ik ben anders gaan schrijven. Korter, met meer urgentie.

De novelle waar ik aan bezig was ligt half gereed op de plank, en zal daar nog een tijdje blijven liggen. Intensiteit is waar het nu om gaat. Ik kan dat wel bereiken in een kort verhaal, niet op de lange baan.

Het past ook beter bij mijn temperament. Een verhaal van 1000 woorden staat binnen een dag in de grondverf. Dan volgen nog 15 versies, het komt dicht in de buurt van gedichten schrijven, maar al snel beginnen de zinnen te gloeien, het verhaal valt in een definitieve plooi. Toewerken naar het moment dat er geen woord meer teveel staat en toch niets ontbreekt. Heerlijk gevoel.

De verhalen die mij raken doen anderen ook wat. Ik krijg opeens reacties, en het blijkt dat ik die nodig heb. Ik hield mezelf steeds voor dat ik schreef uit een diepgevoelde noodzaak, van binnenuit, dat het niet uitmaakte wat anderen er van vonden. In de trant van Elias Canetti ( ‘Ik ben mijn eigen strengste rechter’). Nou, vergeet het maar. Ik heb die reacties nodig om mezelf op gang te houden (net als Canetti zelve, zie de nieuwe biografie van Hanuscheck).

Nu denk ik na over deze blog. Misschien gaat ook hier een wissel om.

De schaduw van de wind, door Carlos Ruiz Zafón. Introductie niet nodig.Tien miljoen exemplaren verkocht, waarvan 600.000 alleen in Nederland.
Ik begin te lezen, en stuit halverwege de tweede pagina op de volgende passage:

“Als kind leerde ik in slaap te vallen terwijl ik in de duisternis van mijn slaapkamer de gebeurtenissen van de dag aan mijn moeder vertelde, mijn wederwaardigheden op school, wat ik die dag geleerd had…ik kon haar stem niet horen noch haar aanraking voelen, maar haar licht en warmte brandden in elke hoek van het huis en ik geloofde, met de onschuld van hen die hun leeftijd nog op tien vingers kunnen tellen, dat als ik mijn ogen sloot en praatte, ze mij zou kunnen horen, waar ze ook was. Soms luisterde mijn vader naar me vanuit de eetkamer en huilde stilletjes.”

Even denk ik dat ik me vergist heb. Ik lees die laatste zin nog een keer. En dan de hele alinea. Ik heb me niet vergist. Zafón verandert, in een passage die overduidelijk bedoeld is om emotie op te wekken bij de lezer, van vertelperspectief. De ik die het verhaal vertelt, zoon Daniel, wordt ingewisseld voor een alwetende verteller die boven de scène hangt, en iets waarneemt wat het jongetje niet gezien kan hebben. Meteen daarop schakelen we terug naar het oorspronkelijke perspectief: ‘ik herinner me dat ik die ochtend….’

Wie een bestseller van deze proporties schrijft heeft altijd gelijk. Maar het kost nu moeite om verder te lezen, want ik voel me op glad ijs.

Continue reading

Toen ik nog werkte als journalist ging ik mijn stukjes wel eens zitten schrijven in een café. Liefst een groot ruim café type American, waar veel passanten voorbij kwamen, met veel reuring. De kantine van het Stedelijk Museum met zijn internationale publiek, ook een favoriete plek. ‘Dit is het leven’, dacht ik dan, ‘ik zit er middenin’. De overvloed aan prikkels bracht me in de juiste stemming om te schrijven, een tikje opgefokt, met urgentie. En ik kon me inbeelden dat de mensen voor wie ik schreef om me heen liepen.

Stukjes schrijven voor mijn weblog doe ik nog wel eens in het café, al gaat het nu om een wat rustiger etablissement in een provinciestad. Je kan heel wat kwijt op een bierviltje van Café Meijers. Maar geen literatuur. Inspiratie opdoen in een café lukt aardig. Moet er van de haastig neergepende beelden en flarden een literaire tekst worden gemaakt, dan trek ik me terug in mijn werkkamertje.

Zonder isolement gaat het niet. Al barsten ze van het leven en vibreren ze van het straatrumoer, literaire verhalen worden geschreven in eenzaamheid. Waarom is dat toch?

Continue reading

٭ Apeldoorn 18-4-1951 † Amsterdam, 9-5-2009

Ik heb een verhaal geschreven voor Aad en zijn geliefde Ria, je vindt het hier

Ik doe een poging om alles wat ik tot nu toe verzameld heb over de psychologie van het schrijven in kaart te brengen. De witte vlekken (dat zijn er meer dan ik had gedacht) probeer ik de komende maanden in te vullen. Het blijft mij een raadsel waarom ik zo weinig bijdragen van psychologen en andere vaklui kan vinden over de psychologie van de kunstenaar (en meer speciaal de schrijver). Heb je interessante gezichtspunten of literatuur in de aanbieding, aarzel niet om te mailen.

1. Het fundament.

Zelf schrijver worden, heet een boekje van Gerard Reve. De titel is natuurlijk ironisch bedoeld. Een typisch Reviaanse manier om te zeggen: Je kan alleen schrijver worden, wanneer je al schrijver bent. Er is een bepaalde state of mind voor nodig om schrijver te kunnen worden.

Orwell schetst zijn zelfportret in het essay Why I Write, en laat daarmee zien hoe die state of mind in elkaar steekt.
– Schrijvers voelen zich van hun jeugd af aan niet helemaal thuis in de maatschappij, staan er buiten, denken dat ze niet gezien en niet gewaardeerd worden.
– Schrijvers voelen zich eenzaam, maar ze hebben een wapen: ze kunnen erg goed met woorden overweg.
– Schrijvers ontdekken (vroeg of laat) hoe leuk het is om met woorden een eigen wereldje te scheppen.

Beschik je niet over die predispositie, des te beter, dat maakt het een stuk eenvoudiger om een gelukkig leven te leiden – maar schrijver worden is dan waarschijnlijk geen goed idee.

Continue reading

Voor Aad & Ria, 27 april 2009

– Hoe lang nemen we voor Napels, vraagt Mark. Twee dagen, drie dagen?
– Ik wou dat we de tijd hadden, zegt Sofie.
– Goed. Dan doen we alleen het belangrijkste. Eén straat in Napels. Ik ga je stevig vasthouden. Zijn we met de auto?
– Natuurlijk zijn we met de auto. Volvo stationcar.
Mark tast naar de elektrische bediening van het bed, laat het hoofdeinde een paar centimeter omhoog komen, en zegt:
– Dan liever een Mercedes.
– Mmmm, vooruit, zegt Sofie, maar niet zo’n duffe kleur groen, alsjeblieft.
Mark doet zijn ogen dicht, en begint te glimlachen.
– Dat is het voordeel van de morfine, zegt hij, prachtige auto’s zie ik nu.
In een zilveren Mercedes rijden we Napels binnen. Enige auto op de hele snelweg waar geen blutsen in zitten. Rijden als gekken, de Napolitanen. Maar ik rij altijd vijf kilometer harder.
– Jij bent de grootste gek, zegt Sofie.
Ze lachen.

– We zetten hem bij het fort, zegt Mark, ik weet een plekje. En dan gaan we lopen.
– Waar moet ik op rekenen, vraagt Sofie. Warm? Tropisch?
– Dertig graden, zegt Mark. Blote benen. We lopen naar de mooiste straat van de stad. Spacca Napoli, Splijt Napels.
– Kom iets hoger liggen, zegt Sofie, je zakt weg.

Continue reading

De Zwitserse schrijver Charles Lewinsky (van het fenomenale boek Het lot van de familie Meijer) werd geïnterviewd door het NRC-Handelsblad. “Ik probeer altijd iets te schrijven dat ik nog nooit eerder heb geschreven,“ zegt hij, “zodat ik weer iets nieuws kan leren. Ik probeer steeds een andere stijl uit, die past bij het verhaal dat ik wil vertellen. (…) Ik kan pas beginnen met schrijven als ik de juiste stijl, de juiste toon heb gevonden.”

Hoe vindt u die?, vraagt de interviewster.
Lewinsky: „Ik weet niet waar die vandaan komen en ik wil het ook niet weten. Voor mij hoort dat bij de magie van het schrijven.”

Continue reading

Kunnen wij begrijpen wat er in een ander mens omgaat? Als schrijver hoor ik te zeggen: ja, dat kunnen we. Het zou de bodem onder ons project uithalen, wanneer ik dat ontkende, toch? Wij begrijpen een aantal fundamentele karaktertrekken van onze personages, anders kunnen we ze niet tot leven brengen. Lezers herkennen zich in die personages, worden er verliefd op (Jane Eyre! ), krijgen er een pesthekel aan, strijden er tegen. Je biedt de lezer inzicht in wat een ander beweegt, relativeringsvermogen, misschien ook een dieper begrip van andere mensen.

Ik heb een versie van mijn boek laten lezen aan twintig mensen, en sindsdien twijfel ik aan alles wat hierboven staat. Er is geen peil te trekken op hun reacties. Vuurpijlen alle kanten op. Hebben ze wel allemaal hetzelfde manuscript gelezen? Of verwarren ze mijn verhaal met een ander boek dat ze net aan het lezen waren?

Continue reading

Ik was al weken ver in een verhaal dat steeds wildere vormen begon aan te nemen, vol energie en daadkracht over alle randen klotste, bevolkt raakte met personages die vreemden voor me bleven terwijl ik ze toch zelf in het leven had geroepen. Van de ene dag op de andere kon ik niet verder. Teveel losse eindjes. Teveel mogelijkheden. Twee, drie boeken in 1 verhaal geperst.

Decision time. Besluiten nemen over de opbouw van het verhaal. De stroomversnelling, waarop ik me zo heerlijk had laten meedrijven, moest ingedamd. Spontane invallen getemd, gedresseerd, en in overzichtelijke weitjes te grazen gezet.

Continue reading

Voorpagina van het NRC-Handelsblad, 23 maart 2009.

Volgens mij heeft de wereld meer behoefte aan de postcode van de Liefde.